Prof. Dr. Naci Görür: “Tatbikat İşi Kolay. Asıl Derde Derman Olacak, Tatbikat Değil. Yaraya Neşter Vurulmasını Bekliyoruz”

MELİS YILDIRIM

Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, AFAD’ın bugün ülke genelinde yapacağı deprem tatbikatını değerlendirdi. Görür, “Ülkemiz deprem ülkesi. Bizim behemehal tüm ülkeyi deprem dirençli hale getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor. Ama yeterli değil. Bir de böyle tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay tabii. Yapılsın, güzel. Ama asıl derde derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz” dedi. Görür ayrıca, “Türkiye’de kentlerimizin büyük bir kısmı, tahminen de tamamı sarsıntı dirençli değil. Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehal zelzele odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini zelzeleye hazırlayacak halde planlaması lazım” diye konuştu.

Bugün, 12 Kasım 1999’da 710 kişinin yaşamını yitirdiği Düzce Depremi’nin 23. yıl dönümü. AFAD koordinasyonunda bugün saat 18.57’de, 81 ilde eş zamanlı olarak “Çök-Kapan-Tutun” deprem tatbikatı yapılacak.

Prof. Dr. Görür, genel deprem tatbikatı ve son dönemde meydana gelen depremlere ilişkin ANKA Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı.

Görür, ülke genelinde yapılacak tatbikatın yararlı olduğunu fakat tatbikatın asıl çözüm olmayacağını belirtti. Görür 1999 Depremi’nden sonra ilk kez ülke genelinde tatbikat yapılmasını, “Hiç yoktan çok güzel çok da yararlı ancak bütün kulaklar ve umut ülkenin ve İstanbul’un depreme nasıl ve ne kadar hazırlandığı noktasında. Asıl beklenti bu” sözleri ile değerlendirdi.

Türkiye’nin zelzele jenerasyonu üzerinde bulunduğunu ve zelzele olmayacağını düşünmenin mümkün olmadığına değinen Görür, “Türkiye’nin jeolojik yapısı ve tektoniği gereği kimi faylar, gerektiği kadar stres biriktirdiği an ve biriktirdiği stres bir depreme neden olacak boyuta vardığında o fay kırılıyor. Böylelikle deprem üretme periyodu dolmuş oluyor. Çünkü bir fayın stres biriktirmesi ancak belirli bir süre içerisinde oluyor” diye konuştu.

Türkiye’de yaklaşık 500’den fazla fay bulunduğunu belirten Görür, “Bir fayın periyodu doluyor ve deprem üretiyor. Bunlara alışkın olmamız lazım. Özellikle 5’in altındaki depremler çok yaygın oluyor. Gün geçmiyor ki 4 büyüklüğünde deprem olmasın. Hele 4’ün altındaki depremler her an oluyor” dedi.

“CİDDİ ARAŞTIRMALAR YAPMADIĞIMI İÇİN ÇOĞU KEZ DEPREMDE HAZIRLIKSIZ VE GAFİL AVLANIYORUZ”

Görür, muhtemel İstanbul sarsıntısı ile ilgili de şunları söyledi:

“İstanbul’da, Marmara’da beklediğimiz fayın tekerrür dönemi yaklaşık 250 yıldır. 250 senede bir sarsıntı oluyor orada. En son sarsıntı 1766. Üzerine 250 koyunca bugünlere geliyor. Onun için bugünlerde İstanbul’da sarsıntı diyoruz.

Ne vakit zelzele olacağını bilmiyoruz. Çok sık araştırma, önemli araştırmalar gerekir. Maalesef bunu da gereğince yapmıyoruz. Onun için birden fazla kere zelzelede hazırlıksız ve gafil avlanıyoruz. Daima diyoruz ki, ülkemiz sarsıntı ülkesi, bizim behemehal tüm ülkeyi zelzele dirençli hale getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor lakin kâfi değil. Bir de bu türlü tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay alışılmış. Yapılsın hoş lakin asıl kedere derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz.”

İnsanlarda deprem kültürü ve bilincinin yeterince oluşmamasından dolayı deprem dirençli evlerin yapılmadığını kaydeden Görür, İmar Barışı ve İmar Affı gibi uygulamalardan dolayı ruhsatsız, kaçak yapılan yapıların hızla arttığını söyledi. Devamında, “Biz de onları affediyoruz yahut halk da ‘Nasıl olursa bir af daha gelir’ diye, sarsıntı şuuru ve bilgisini oluşturmak yerine ‘Ne yaparsak o olur’ gibisinden bu işten biraz uzak duruyorlar” ifadelerini kullandı.

“YERLEŞİM ALANINI ZELZELEYE HAZIRLAMAK BİZDE YANLIŞ ANLAŞILIYOR. SADE YAPI STOKUNU YENİLEMEKLE DÜŞÜNÜLÜYOR”

Düşük şiddetteki depremlerde bile can kaybı olduğunu belirten Görür sözlerini şöyle sürdürdü:

“Mesela, bilim toplumlarında, 5, hatta 6 büyüklüğündeki zelzeleler can kaybına neden olmaz. Kaliforniya’da, Japonya’da, Uzak Doğu’da 7 boyutunda, 7’nin üzerindeki kimi zelzelelerde bile lakin 2-3 kişi hayatını kaybediyor. Yerleşim alanlarını zelzeleye karşı hazırlamışlar. Yerleşim alanını sarsıntıya hazırlamak bizde yanlış anlaşılıyor. Sade yapı stokunu yenilemekle düşünülüyor. Büyük ölçüde bir inşaat projesi, müteahhitlik projesi üzere algılanıyor. Bu da tam gerçek değil. Sarsıntı en büyük ziyanı birincisi halka veriyor. İkincisi, alt yapıya veriyor. Üçüncüsü, yapı stokuna ziyan veriyor. Asıl mevt ve yaralanmaları birden fazla yapı stokundan geliyor. Etrafa ziyan veriyor. Çevreyi, toprağı, havayı, suyu kirletiyor. Münasebetiyle uzun vakitte yeniden insanlara ziyan veriyor. Bir de iktisada ziyan veriyor, iktisadın çarklarını durduruyor. Sefalet, açlık, susuzluk üzere ziyanı oluyor.”

Depremden daha az zararla kurtulmak için yalnızca yapıların yeniden inşa edilmesinin tek başına yeterli olmadığını söyleyen Görür, “Binamızın sağlam olması yetecek mi? Halk şuurlu değilse, hiçbir kenti de zelzele inançlı yapamazsınız. Zira o kentte şuurlu halk yaşayacak ki o şuuru devam ettirsin, sarsıntı kültürü olsun. Her yapılan konut kaçak yapılırsa, o kenti iyileştiremezsin. Kentlerimizi sarsıntıya hazırlamaya bütüncül yaklaşmamız lazım” uyarısında bulundu.

“DEPREM ODAKLI KENTSEL DÖNÜŞÜM YAPILMALI”

Depremlere karşı alınması önlemler konusunda da Görür şunları kaydetti:

“Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehal zelzele odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini zelzeleye hazırlayacak halde planlaması lazım. O da AFAD ile ya da bugünkü halde olmaz, çok önemli olarak devlet bir bakanlık kurmalı. Bu, afet bakanlığı olmalı. Bunun içine iklim de sarsıntı de girer. Bilhassa zelzele nesillerinde bu bakanlığa önemli bütçe vermek suretiyle önemli, iş bilir, liyakatli takımları bu bakanlıkta toparlayıp yapılaştırma olduktan sonra planlı programlı, 5 yıllık planlar ve bir bakanlık formunda bu işe girilirse Türkiye’yi sarsıntı dirençli hale getirebiliriz. Aksi halde, 22-23 sene geçti, geldiğimiz noktada, evet çok şey yapıldı lakin asıl yaramıza merhem olacak, yapılması gerekenler yapıldı mı derseniz maalesef evet diyemiyorum.”

“BUGÜNKÜ TEKNOLOJİ KENTLERİ SARSINTIYA KARŞI HAZIRLAMAYA UYGUN”

Halkın deprem konusunda bilinçlenmesinin önemine dikkat çeken Görür, sözlerini şöyle bitirdi:

“Yanlış binayı hükümet denetim etmese bile yapmaması lazım. Gecekondulaşmaya pürüz olan çıkmasa bile halkın kendisi yapmaması lazım. Ömür kültürü haline getirmek lazım ki bu işin üstesinden gelebilelim. Bu türlü ülkeler var. Oralarda daha büyük zelzeleler oluyor lakin beşerler korkmuyor. Her gün zelzelesi konuşmuyorlar. Zira onlar bir şeyden emin: ‘Deprem olsa bile evim yıkılmayacak, okula giden çocuğumun okulu çökmeyecek, işe giden eşimin başına iş yeri çökmeyecek.’ Bunun bilincindeler. Niçin bu farkındalık, rahatlık oluştu? Zira kenti o formda hazırlıyorlar. Bugünkü teknoloji, bilim bunu yapmaya uygundur. Kâfi ki halk istesin, bunun peşinde olsun. Kendini yönetenlerden de talep etsin. Bunun bir an evvel yapılması için takipçisi olsun. Sarsıntı olduktan sonra 3-4 gün korkup, sonrasında hiçbir şey yokmuş üzere davranılmasına müsaade etmesin. Biz bunu yapmadığımız için bir yere gidemiyoruz.”